KIRIKKALE ÜNIVERSITESI

 

 

 

ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ NEDİR?

 

 

Endüstri mühendisliği programı, temel mühendislik disiplini yanında iyi bir işletme ve ekonomi formasyonu da kazandıran bir içeriğe sahiptir. Bu mühendislik disiplini, zaman, maliyet, kalite, ergonomi gibi faktörleri değerlendirerek   üretim ve hizmet sektörlerinde verimliliği ve etkinliği artırmayı hedefler.   Kırıkkale Üniversitesi Endüstri Mühendisliği Bölümü, 2 ana bilim dalından oluşmakta  olup, lisans düzeyinde 4 yıllık eğitim-öğretim programı uygulamaktadır.  Bu 4 yıllık eğitimin amacı üretim ve hizmet sektörlerinin ihtiyaç duyduğu teknik ve becerisel donanıma sahip Endüstri Mühendislerinin yetiştirilmesidir.   Bu bölümde öğrencilere üst düzey fen bilimlerinin yanı sıra, temel endüstri mühendisliği konuları ile ilgili bilgiler verilmekte olup, toplam kalite yönetimine ağırlık verilmektedir.

İşletme organizasyonlarında Endüstri Mühendisliği'nin yeri özellikle gerçekleştirilen faaliyetlere bağlı olarak değişebilmektedir. Üretime destek faaliyetler olan iş ve zaman etüdü, işyeri düzenleme, hat dengeleme, verimlilik hesaplamaları, kapasite analizi faaliyetleri genellikle fabrika (işletme) müdürüne bağlı bir endüstri mühendisliği birimince yürütülmektedir. Ayrıca Endüstri Mühendisleri planlama ve kalite güvencesi birimlerinde de çalışmaktadırlar.

 

Organizasyonlarında Endüstri Mühendisliği Birimi bulunan işletme oranı %24 olup, daha çok Tekstil ve Giyim, Elektronik ve Otomotiv işletmelerinde Endüstri Mühendisliği Birimleri bulunmaktadır. Endüstri Mühendisliğinin toplam mühendisler içerisindeki oranı %6 'dır. Endüstri Mühendisleri daha çok üretim planlama (%29) ve Endüstri Mühendisliği (%21) isimli bölümlerde çalışmaktadırlar. Endüstri Mühendisleri, %47 mühendis, %30 şef, %11 müdür unvanları ile çalışmaktadırlar. Daha düşük oranlarda müdür yardımcısı, şef yardımcısı, başmühendis unvanları da kullanılmaktadır.

 

 

Endüstri Mühendisliği günümüzde büyük ölçekli işletmelerde tam anlamıyla tanınmakta ve Endüstri Mühendisi istihdamı her geçen gün artmaktadır. Artık bankacılık, sigortacılık, danışmanlık, turizm va sağlık sektörlerinde yer alan hizmet işletmelerinde de endüstri mühendisi çalışmaya başlamıştır.

 

Endüstri Mühendisliği Tarihçesi

 

Endüstri Mühendisliğinin temelleri 1750 ve 1850 yılları arasında özellikle iş bölümü kavramı ile atılmıştır. 1750 yılına kadar aynı kişi işi planlar. Malzeme, takım ve tertibatını seçer ve temin eder, işlemini ve kontrolünü yapardı.

 

Ayrıca işler tesadüfi şekilde elde edilmiş deneyimlere bağlı olarak yapılırdı. İş bölümü kavramı usta ve sanatkar üretiminden fabrika üretimine geçişte önemli bir aşamayı gerçekleştirmiştir.

 

1850 yılından sonra en önemli gelişme, 1856-1915 yılları arasında yaşayan ve çoğunlukla Endüstri Mühendisliğinin kurucusu olarak kabul edilen Frederick Winslow Taylor isimli Amerikalı ile olmuştur. Taylor fabrikada bizzat çalışan, sürekli gözlem ve analiz yapan, düşündüklerini uygulayan ve geliştiren bir makine mühendisidir. Özellikle işlerin daha kolay, daha etkin ve verimli yapılabilmesi için yeni iş metodları bulunmasına yönelik Metod Etüdü, işlem sürelerinin belirlenmesine yönelik Zaman Etüdü, iş bölümü, işçilerin yapacakları işe göre seçimi ve eğitimi, işçi-işveren ilişkileri, planlama ve kontrol fonksiyonlarının işçiler tarafından değil yönetim tarafından gerçekleştirilmesi konularında çok önemli katkıları olmuş ve bilgi ve deneyimlerini "Shop Management and The Principles of Scientific Management" isimli kitabında toplamıştır. Taylor'un Bethlehem Çelik Fabrikalarındaki metal kesme tekniğindeki deneyimleri düşüncelerinin uygulamalarını oluşturmuştur.

 

İlk endüstriyel düzeyde Endüstri Mühendisliği uygulamaları ABD işletmeleri tarafından yapılmıştır. 1898 Westren Electric şirketinde teşvikli ücret sistemleri, 1908'de Procter and Gamble şirketinde kara katılım teşvik sistemi, 1912-1914 yıllarında Armstrong Cork şirketinde maliyetlendirme, kalite kontrol, planlı bakım, teşvikli ücret ve iş değerlendirme sistemleri uygulanmıştır. ABD'nde iş metodlarına ait gelişmeler sürerken Fransa'da Henry Fayol (1841-1925) önderliğinde bir grup planlama, organize etme, koordine etme, yürütme ve motive etme şeklinde yönetim fonksiyonlarını tanımlamışlardır.

 

Endüstri Mühendisliği alanındaki ilk doktora tezi ABD Cornell Üniversitesi'nde 1933 yılında Ralph M. Barnes tarafından metod etüdü konusunda yapılmış ve bu tez daha sonra Metod ve Zaman Etüdü (Motion and Time Study) adıyla kitap haline getirilmiştir.

 

1920'li yıllardaki en önemli gelişme istatistiğin mühendislik çalışmalarına uygulanmaya başlamasıdır. 1924 yılında ABD'nde Bell Telefon Laboratuarlarında çalışan Dr. Walter Shewart istatistiği, üretimin çeşitli noktalarında örnekleme yaparak ürün kalitesinin ekonomik bir şekilde kontrolü amacıyla kullanmıştır. Shewart örnekleme teorisi ve kalite kontrolü uygulanması çalışmalarını 1931 yılında yayınlanan "Economic Control of the Quality of Manufactured Product" isimli kitabında toplamıştır. Bu konu daha sonra iş örneklemesi adıyla gelişmiş, işletmelerin satın aldığı malzemelerin kalite kontrolünde örnekleme planları vasıtasıyla geniş ölçüde kullanılmış ve kullanılmaktadır.

 

İkinci Dünya Savaşı süresi ve sonrasında gelişme kaydedilen Endüstri Mühendisliği konuları; metod etüdü, zaman etüdü, iş basitleştirme, kalite kontrol,ücret yönetimi, iş değerlendirme, teşvikli ücret sistemleri, iş yeri düzenleme ve malzeme taşıma sistemleri ile üretim planlama ve kontrol idi. 
1947 yılında Norbert Wiener tarafından ortaya konan Sibernetik biliminin de Endüstri Mühendisliğine önemli katkıları olmuştur. Sibernetik bilimi günümüz otomatik kontrol ve otomasyonun temel özelliğini gösterir. Veri alma, işleme, bilgi haline dönüştürme ve kullanma safhaları ile geri beslemeli bir çevrimi ifade eder.

 

Endüstri Mühendisliğinin gelişmesine belki de en büyük katkıyı elektronik bilgisayarlar sağlamıştır. Veri iletimi ve işlemede yüksek kapasite ve hız birçok Endüstri Mühendisliği probleminin kabul edilebilecek bir sürede çözülmesini temin etmiştir. Endüstri Mühendisliğinin gerek sistem yaklaşımı ve gerekse bilimsel yönetim teknikleri ile ilgili olması, bilgisayarların işletme yönetiminde kullanılması çalışmalarında Endüstri Mühendislerine önemli görevler getirmiş ve Yönetim Bilişim Sistemi konusu günümüz Endüstri Mühendisliğinin temel konusu olmuştur. Endüstri Mühendisliği konusunda 1950 ve 1980 yılları arasındaki gelişme daha ziyade çalışanların motivasyonu üzerine olmuştur.Genellikle Japonya'da gelişen bu yaklaşımlardan bazıları Kalite Kontrol Çemberleri, Toplam Kalite Yönetimi, Çalışma Hayatı Kalitesinin İyileştirilmesi, Toplam Üretken Bakım'dır. Ayrıca Tam Zamanında Üretim, Üretim Kaynakları Planlaması, Sıfır Hata Programları yine Endüstri Mühendisliği ile ilgili gelişmelerdir.

 

Yukarıdaki açıklamalar incelendiğinde temel Endüstri Mühendisliği amaçlarının; verimlilik, kalite, zamanında olma, esneklik, müşteri odaklı çalışma, çalışanların memnuniyeti ve maliyet minimizasyonu olduğu görülmektedir. Bu konulardaki başarı çalışılan işletmeye rekabet üstünlüğü kazandıracaktır.

 

Endüstri Mühendislerinin Belli Başlı Görev Alanları

 

Endüstri Mühendisliği, her düzeydeki yöneticinin karar verme aşamasında ihtiyaç duyduğu bilgi desteğini, bilimsel yöntemler kullanarak veren kişidir. Bu nedenle bir Endüstri Mühendisi kamu, ticaret, hizmet, tasarım, sanayi ve hatta askeri alanda faaliyet gösteren bütün örgütlerde çalışabilir.

 

Görev Alanları:

• İş tasarımı, iş ölçümü, ücret yönetimi: İş sistemlerinin gözlem ,analiz, yöntem geliştirme, standartlaştırma, süre belirleme ve işgören eğitimini destekleme amaçlarıyla incelenmesini; iş değerleme sisteminin kurulmasını ve buna bağlı olarak ücret teşvik sistemi ile ücretlendirme politikalarının belirlenmesini kapsar.

• İşyeri düzenleme ve malzeme yönetimi: İşyerindeki makina ve tesisatın yerlerinin belirlenmesini, malzeme akışının düzenlenmesini, işyeri güvenliğinin arttırılmasını, kullanılan araç ve gereçlerin standartlaştırılması ile taşıma-stok-bakım-onarım-yenileme-genişleme gibi faaliyetlerin planlamasını kapsar.

• Üretim planlaması ve kontrolü: Üretilecek ürün miktarına ve işyeri kapasitesine bağlı olarak, üretimin planlanmasını ve çizelgelenmesini; tezgah yükleme, hammadde, yarı mamul ve mamul stoklarının kontrolunu ve depolanmasını; ekonomik üretim miktarlarının saptanmasını kapsar.

• Kalite yönetimi : Çoğunlukla istatistiki yöntemler kullanılarak, üretilen mamullerin istenen kalitede olup olmadığının belirlenmesini, toplam kalite yönetimi felsefesinin uygulanması ve kalite güvence sistemlerinin oluşturulması için gerekli sistemlerin tasarlanmasını, kurulmasını, işletilmesini ve kontrol edilmesini kapsar.

• İşbilim : İnsan, makina, çevre, ilişkilerini inceleyerek, insanların sağlıklı ve üretken bir şekilde çalışabilmeleri için gerekli düzenlemelerin yapılmasını kapsar.

Ve bunlarla dogrudan ya da dolayli yollarla iliski içinde olan bir çok baska çalisma alanı mevcuttur.